Blok i osiedle, dom i dzielnica. Te cztery pojęcia należą do najważniejszych i jednocześnie kontrowersyjnych pojęć, definiujących rozwój miast XX wieku, w tym i Warszawy.

Statystycznie prawie co czwarty warszawiak nadal mieszka w bloku lub na osiedlu wzniesionym w latach 1945- 89. Zazwyczaj potocznie nazywane są pejoratywnym określeniem „blokowiska”, jednakowo oceniane negatywnie jako zła spuścizna PRL. Jednakże blok blokowi nie jest równy, a osiedle i blok nie są tworami epoki socjalizmu ani idei komunizmu. Blok i osiedle były jednymi z najważniejszych wynalazków Postępu w XX wieku, które zmieniły obraz miast na całym świecie, wprowadzając idee Karty Ateńskiej również nad Wisłą.

Osiedla miały stanowić rozwiązanie problemu masowego zapotrzebowania na mieszkania w ciasnej, przeludnionej Warszawie przedwojennej, następnie w zburzonej i budowanej na nowo Warszawie "nowoczesnej". W naszym mieście zrealizowano przeszło sto oddzielnych projektów osiedli. Niektóre z nich były niezwykle udane i służą mieszkańcom po dziś dzień, inne są krytykowane i zaniedbane. Jak do tego doszło? Dlaczego blok blokowi nie jest równy?

Mieszkasz na dużym osiedlu i chciałbyś dowiedzieć się o jego początkach? szukasz czy jest w nim coś ciekawego? Czy twoje osiedle to wzorcowy pomnik urbanistyki czy przemysłowa produkcja masowa? Jakie błędy popełniano przy ich realizacji? Czego nie zrealizowano i czego brakuje warszawskim osiedlom? Czy każda płyta jest wielka? Czym była jednostka sąsiedzka? Czego możemy nauczyć się od projektantów?

Cykl ośmiu spotkań online przybliży słuchaczom wielkie idee i pragmatyczne decyzje, duże błędy i wielkie sukcesy, i małe ojczyzny jakimi są warszawskie osiedla dla Warszawiaków. Od WSM-u do Gocławia, od Szklanych Domów do osiedla przy ul. Szklanych Domów- 100 lat nowoczesnej Warszawy!

Prowadzenie: Grzegorz Mika, varsavianista, architekt, twórca strony Warszawski Modernizm 1905 - 1939

Harmonogram spotkań:

5.05, godz.14.00 // Trudne początki. Narodziny nowoczesnych osiedli w latach 20 i 30. XX wieku. Od kolonii willowych na Żoliborzu do wzorcowych osiedli robotniczych Grochowa i Koła

12.05, godz.14.00 // Nowe domy dla Nowej Warszawy – 1945- 1950. Modernistyczne wizje budowy nowoczesnego miasta funkcjonalnego, zbudowanego z „jednostek sąsiedzkich” oraz „osiedli społecznych”. Unikalne projekty i pierwsze realizacje eksperymentalnych osiedli jak Koło, Mokotów czy Młynów

19.05, godz.14.00 // Socrealizm- 1949- 1956. Odrzucenie „kosmopolitycznego” modernizmu zmieniło oblicze projektowanej architektury oraz jej skalę. Jednocześnie, monumentalne osiedla robotnicze z ich dekoracjami tworzyć miały wzorcowe „pałace” i dzielnice robotnicze, wznoszone przy pomocy pierwszych technik prefabrykacji.

26.05, godz.14.00 // Architektura odwilży- 1956- 1965 Odrzucenie ideologii w architekturze na rzecz uprzemysłowienia i rozwoju prefabrykacji masowej. Warszawska architektura „dogania” resztę Europy poprzez unikalne realizacje jak np. Sady Żoliborskie czy Serek Bielański

2.06, godz.14.00 // Forma i norma- 1965 – 1971. Postępująca prefabrykacja oraz oszczędne normatywy uzależnione od możliwości fabryk domów wpłynęły znacząco na typologię osiedli mieszkaniowych, ich standardy i architekturę. Decydującym czynnikiem stawała się liczba mieszkań a nie ich jakość....

9.06, godz.14.00 // Centrum czy Śródmieście? 1945- 1970 Odbudowa dzielnic centralnych i powstawanie wielkomiejskiej zabudowy nowego miasta przyczyniło się do stworzenia wielu koncepcji oraz realizacji śródmiejskich „sockamienic”, bloków- plomb jak i licznych punktowców, przeobrażających przestrzeń uliczną Śródmieścia

16.06, godz.14.00 // „Druga Warszawa” 1971- 75. Wielkie inwestycje i wielka skala planów Edwarda Gierka. Pełna prefabrykacja wielkopłytowa umożliwiała realizację nowych dzielnic w niebywałym tempie, które sprawiało wrażenie „skoku cywilizacyjnego”, dokonywanego niestety również poprzez ujednolicenie i sztywne normy powierzchni mieszkań.

23.06, godz.14.00 // 1975 i dalej. W stronę XX wieku. Mimo trudności gospodarczych, druga V-latka rządów Edwarda Gierka przyniosła dziesiątki tysięcy nowych mieszkań, realizowanych całkowicie uprzemysłowionymi metodami i elementami, w coraz większych osiedlach o skali dzielnic i miast. Od Ursynowa przez Gocław, Jelonki aż po nieukończony Tarchomin. Ostatnie bloki w Warszawie powstawały w 1991- 92 roku

mat. Muzeum Powstania Warszawskiego, Instytut Stefana Starzyńskiego, Warszawski Modernizm 1905-1939