Włączając się w ogólnopolskie obchody Stulecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę, Muzeum Śląskie podejmuje szereg inicjatyw mających na celu świętowanie tej rocznicy. W latach 2019–2021 w sposób pogłębiony będzie analizować wydarzenia, które miały miejsce na Górnym Śląsku 100 lat temu. Cykl paneli dyskusyjnych i wykładów będzie poruszał tematy w nowy sposób lub podejmował zagadnienia nieco zapomniane.

W maju dr hab. Lech Krzyżanowski przeanalizuje wydarzenia górnośląskie w perspektywie stale działającego na tym terenie samorządu podczas spotkania „Górnośląski samorząd 1919-1921. Zarządzanie w cieniu rywalizacji”.



Państwo pruskie/niemieckie charakteryzowało się długą tradycją samorządności, przynajmniej jak na standardy Europy środkowej. W swej nowożytnej formie sięgała ona pierwszych dwóch dekad XIX w. Dla Górnego Śląska, zważywszy na jego silnie zurbanizowany charakter, szczególnie ważne znaczenie miała pruska ordynacja miejska z 30 maja 1853 r. Wielokrotnie nowelizowana, obowiązywała aż do końca okresu międzywojennego. Zgodnie z jej założeniami, władzą stanowiącą prawo i kontrolującą jego przestrzeganie była rada gminna (miejska), zaś wykonawczą – magistrat, w skład którego wchodził burmistrz oraz płatni i niepłatni radcy miejscy. Uprawnienia władz samorządowych odnosiły się do szeroko pojętego zakresu spraw lokalnych. Należały do nich m.in. organizacja szkolnictwa, ochrona zdrowia, pomoc ubogim, utrzymanie infrastruktury komunalnej oraz typowych instytucji komunalnych, takich jak rzeźnia miejska, wodociąg, linie energetyczne. W większych miastach domeną samorządu był także transport publiczny (tramwaje). Czysto techniczny i z definicji „apolityczny” charakter władzy samorządowej zmienił się radykalnie w okresie powstań i plebiscytu. Dominującym elementem stała się rywalizacja narodowościowa, szczególnie wyraźnie widoczna podczas wyborów komunalnych w listopadzie 1919 r. W tym czasie utrudnienia dla działalności samorządowej wynikały również ze sporów kompetencyjnych będących pokłosiem pojawienia się szeregu nowych organów władzy (niemieckiej, polskiej, międzynarodowej) o niesprecyzowanych w pełni uprawnieniach. Zarządzanie miastami w cieniu rywalizacji narodowej stało się więc trudne i wymagające wielu niekonwencjonalnych umiejętności.

Autor: dr hab. Lech Krzyżanowski



30.05 / czwartek / godz. 18.00
Muzeum Śląskie, ul. T. Dobrowolskiego / poziom -3, sala A
wstęp: 1 zł / bilety dostępne przed wydarzeniem