O cennym rogu i jego kradzie¿y, o kryszta³ach z Grot Kryszta³owych, pozwoleniu kopalni na ma³¿eñstwo, dawnych linach i recyklingu, o lekarzu z portretu, który poœwiêci³ ¿ycie w czasie zarazy czy te¿ o krysztale z kopalni soli zamienionej na skarbiec z³ota. To wybrane obiekty prezentowane na wystawie „70/70” zorganizowanej z okazji jubileuszu 70-lecia Muzeum ¯up Krakowskich Wieliczka w Zamku ¯upnym w Wieliczce. Wœród zabytków s¹ cenne materialnie, ale tak¿e wa¿ne historycznie. Same w sobie s¹ interesuj¹ce, s¹ te¿ pretekstem do ró¿nych opowieœci. Oto kilka z nich.
Cenny Róg, kryminalny w¹tek i ród Rothschildów
Róg Bractwa Kopaczy to unikatowe dzie³o sztuki z epoki renesansu, które symbolizuje bogactwo ¯up Krakowskich. Zosta³ podarowany górnikom w 1534 r. przez ¿upnika Seweryna Bonera. Ten cenny przedmiot ma w swoj¹ historiê wpisany w¹tek kryminalny. W 1874 r. ukrad³ go z Zamku ¯upnego w Wieliczce Karol Leo, syn zarz¹dcy saliny Juliusza Leo i sprzeda³ go w Wiedniu. Tam naby³ go Salomon Rothschild, znany bankier i finansista, a po jego œmierci odziedziczy³ go syn Nathaniel. Uda³o siê znaleŸæ nabywcê rogu, ale odzyskano go dopiero w 1906 r., po jego œmierci i oczywiœcie po zwróceniu kosztów zakupu.
Skarby z Grot Kryszta³owych
Zespó³ przeŸroczystych kryszta³ów soli pochodzi z Grot Kryszta³owych w Wieliczce. To niezwyk³e miejsce zosta³o odkryte w II po³. XIX w. Kryszta³y by³y tak atrakcyjne, ¿e Minister Skarbu zarz¹du austriackiego obdarowa³ nimi narodowe muzea przyrodnicze w Europie. Najwiêkszy okaz znajduje siê w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu.
Feliks Boczkowski zmar³ w czasie zarazy nios¹c pomoc chorym
Wiele wspólnego z obecnymi czasami pandemii ma Feliks Boczkowski, spogl¹daj¹cy z portretu na wystawie. By³ lekarzem górników, który podobnie jak wielu lekarzy dziœ, odda³ swoje ¿ycie nios¹c pomoc chorym w czasie epidemii cholery w 1855 r. Z jego osob¹ wi¹¿e siê te¿ inna opowieœæ - o pierwszym uzdrowisku w Wieliczce z 1838 r., którego by³ inicjatorem.
Bez lin kopalnia stoi a królewski skarbiec œwieci pustkami
Czy prezentowana na wystawie lina mo¿e kojarzyæ siê z czymœ cennym i wa¿nym? Wystarczy wyobraziæ sobie, ¿e lin nie ma i wszystkie urz¹dzenia do transportu w kopalni stoj¹. Ciê¿k¹ sól musieliby dŸwigaæ ludzie i konie. Czy w taki sposób uda³oby siê szybko zape³niæ skarbiec królewski. Na pewno nie. Ciekawa jest te¿ opowieœæ o produkcji lin. Jak j¹ zrobiæ, ¿eby siê nie rozkrêca³a? A co ³¹czy linê z recyklingiem? Okazuje siê, ¿e ju¿ na pocz. XVIII w. w kopalni zu¿yte liny przerabiano na linki i sznurki.
Dochodu z soli broni austriacka twierdza polowa
Sól by³a tak cenna, ¿e trzeba by³o w XVIII w. a¿ twierdzy by jej strzec? Tak, dowodem na to jest plan Wieliczki z 1785 r. Kiedy po pierwszym rozbiorze Polski Austriacy zajêli kopalniê, aby zapewniæ sobie sta³e dochody z soli ufortyfikowali miasto. Ten plan jest tak¿e pretekstem do opowieœci o ochronie budowli przed piorunami. Do tego celu s³u¿y³y drewniane wie¿e po³o¿one na wzgórzach, których zadaniem by³o œci¹ganie piorunów.
Niemiecka Kopalnia Soli Merkers hitlerowskim skarbcem z³ota
Okaza³y monokryszta³ halitu, przeŸroczystej soli o fioletowej barwie, pochodzi z Kopalni Soli Merkers w Niemczech. Dziœ mo¿na j¹ zwiedzaæ. Z kopalni¹ t¹ wi¹¿e siê niechlubna tajemnica z czasów II wojny œwiatowej. Otó¿ Niemcy zamienili j¹ na skarbiec, w którym zgromadzili 220 ton z³ota skradzionego z europejskich banków.
Austriacy w kopalni wydaj¹ pozwolenia na ma³¿eñstwo
Prezentowany na wystawie dokument zezwalaj¹cy na zawarcie ma³¿eñstwa szokuje. Zosta³ wydany 22 lipca 1872 r. przez c.k. Zarz¹d Salinarny w Wieliczce pracownikowi Jêdrzejowi Chla. Dokument ten jest dowodem na to jak bardzo Austriacy ingerowali w osobiste sprawy pracowników kopalni. Co siê dzia³o z niepos³usznym pracownikiem, który wybrankê poœlubi³ bez zgody zarz¹du? Ksiêgi personalne podaj¹ nawet przypadki zwolnieñ z tego powodu.
Obiekty mo¿na zobaczyæ na wystawie, a o wybranych pos³uchaæ opowieœci. Wystawie towarzyszy katalog.
Autorzy scenariusza wystawy: dr Barbara Konwerska i Marek Skubisz
Wystawa jubileuszowa "70/70”zosta³a przed³u¿ona do 22 sierpnia 2021 r. Mo¿na j¹ ogl¹daæ w Zamku ¯upnym w Wieliczce, codziennie z wyj¹tkiem poniedzia³ków.
|